Artze, JosAnton
Usurbilen (1939) jaio zen eta 2018ko urtarrilaren 12an zendu zen, Usurbilen bertan bizi izan da batez ere, nahiz eta atzerrian ere bizi izan zen gazte garaian, Parisen, Londresen nahiz Portugalen. Beste zenbait kantari eta poetarekin batera Ez dok Amairu (1965) taldearen sortzaileetariko bat izateaz gainera, Baga, Biga, Higa sentikariaren eragile nagusienetako eta suspertzaile sutsu izan zen. Bere anaia Jesus Marirekin batera, antzinako «Txalaparta» berbiztu, bere erabilera modernoa sustatu, doinu eta erritmo ahaztuak gaurkotu zituen. Literatur eztabaidetatik ihes, mundutik aldenduta bizi den poesia plazaratu zuen. Poesia lanetan abangoardista, hainbat olerki-liburu idatzi ditu. Poesia plazara, eszenariora eraman duen lehen poeta izan da eta ikusentzunezkoak ere prestatu ditu: Mikel Laboarekin Ikimilikiliklik saioa (1974) eta Luis de Pablorekin Zurezko Olerkia kontzertua. Txalaparta-diskoak eta bere poemak ere grabatu ditu. Bere lanen oinarrizko kezka gizakiaren duintasuna dela esan daiteke, nahiz eta humanismo horrek hainbat gai besarkatzen dituen; askatasunaren aldeko jarrera edo inguruarekiko harmonia bilatzea, esaterako. Horren adierazgarri dira euskaldunon artean hain ezagun egin ziren lerro hauek:
BIBLIOGRAFIA: KARMEL:
Argi gazteok, Karmel 2004-3, 119 (olerkia).
· Belloketik Lazkaora, Lazkaotik Estibalitzera, Estibalitzetik Bellokera. "Gurutze” Sainduak fruitu, Karmel 2007-3, 107-109 (olerkia).
· Haurrak berdin nahi, Karmel 2004-3, 116 (olerkia).
· Ikasleek ez dute ikastea maite, Karmel 2004-3, 120 (olerkia).
· Jesus Mari Artze oroituz etxekoek eskainitako olerki-sorta, Karmel 2002-3, 112-121 (olerkiak).
· [Olerkiak], Karmel 2002-2, 106-111 (olerkiak).
· [Olerkiak], Karmel 2002-3, 91-95 (olerkiak).
· Oraindik orain entzuten hasiak gara, Karmel 2004-3, 117-118 (olerkia).
· Zer nahi eta hura eman, Karmel 2004-3, 115 (olerkia).
Bibliografia - Karmel
Bibliografia
·BIBLIOGRAFIA
Isturitzetik Tolosan barru... Joxe Ant. Arze argitaratzailea, 1969
...Laino guzien azpitik... Zumetarekin lankidetzan argitaratuta. ja arze argitaratzailea, 1973
...Eta sasi guztien gainetik... ja arze argitaratzailea, 1973
...Bide bazterrean hi eta ni kantari... ja artze "hartzabal" argitaratzailea, 1979
Ortzia lorez lurra izarrez. Elkar, 1987
Le monde est un grand homme et l’homme un petit monde. Iratze, 1994
Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. Zubi Zurubi, 1998
Zurezko olerkia. 2007 (¿)
Txalaparta diskoak (1968, 1975) (¿)
- mendeko poesia kaierak - j.a.
Koldo Izagirreren edizioa
Diskografia
- A. Artzeren poemak bere ahotsean:
Harzabal, 1968 ω No ta To / ZZZetaren Maitasun Kantua / Denboraren taupadak gelditu zaizkion bihotzari / Nere amari / Gure herriko neskatoa / Leloak / Kea ta Kedarra / Leloak / Zerua zikinduaz herrien gain... / Nere ama hil zait
Gizon haundia da mundua eta mundu ttikia gizona. ARTZE, José Antonio, 1995 ωDakienak ba daki / Barrutik kanpora, kanpotik barrura / Ene maitea zabaltzen denean / Androginoa 1. amaren bero-gose, aitaren argi-egarri / Iturri zaharretik 2 / Ahoz aho eta eskuz esku, euskara / Gaur ez da katez esklaburik lotzen / Inoiz izan ote aldi bihurriagorik? / Gernika 1987 / Galipotakumeak 1 / Antzina, basabereek / Itzarririk, ametsetan, lo sakonean, areago / Gizon haundia da mundua, eta mundu ttikia gizona / Lau hostoko arrosa gorria bidegurutzean / Jaiotz-heriotzen arteko bizian
Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. Artze, José Antonio, 1998 ω 1ngo hegaldia: Izan, ez da den inor / Bakarrik sartzen gara mundura / Mundua gizonarentzat egina da / Bidari, bai, ba dago biderik / Bakarrik gaude, bakarrik gabiltza / Maite dugun arte / Negar egiten zioagu / Txoriak kanpoan / Ez da den inor / Eta zergatik, baina zergatik / Ez ote zekien gure amak / Ez gaituzte ezagutzen / Dagoenean dagoenak daki 2gn hegaldia: Ezerezkoiak / Ba daukak, ba dauzkak / Nik ezer ez dakit, baina / Orain ulertzen dut, orain / Hemen ez da inor zoritxarrekoa / Zer nahi, eta hura eman / Ez naiz txisterik bizi / Kali Yuga 2 / Eutsi goiari, goiari eutsi 3ngo hegaldia: Ipar haize hotz zuriak / Bat gara guztiok bihotzez / Ez da den inor / Denek ikusiko / Maite dugu / Oi, Maitasun! / Maite ez duena / O, adiskideok, entzun
"Oihana auhenka Disko liburu kolektiboa
Ikusentzunezkoak
Mikel Laboarekin »Ikimilikiliklik» saioa (1974)
Luis de Pablorekin »Zurezko Olerkia» kontzertua (1976)
Hitzez eta hotsez... 1978
Gizon haundia da mundua, eta mundu ttikia gizona. 1983
mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. 1994
Goñiko zalduna, Jean Schwarz, Beñat Axiari eta Jesus Artze anaiarekin. 1994
Harria, Mixel Etxekopar, Beñat Axiari, Iñaki eta Inazio Perurenarekin. 1997
Oihana auhenka, Beñat Axiari, Mixel Etxekopar, anaia Jesus eta Jose Bikondoa eta Alfontso Gorosterazu aizkolarien laguntzaz. 1999
- A. Artzeren poema musikatuak:
Lekeitio 4. Mikel Laboa, 1972 ω Gernika
Bat. Laboa, Mikel, 1974 ω Gogo eta gorputzaren zilbor-hesteak / Ama hil zaigu / Baztan / Nere juaneteak / Geure bazterrak / Txoria txori / Zaude lasai
Oro laño mee batek estalia. Lertxundi, Benito, 1974 ω Zure askatasunagatik borrokatzen banaiz / Txori ttikia
Antton valverde. Valverde, Antton, 1975 ω Pisako Dorrea
Sakonki (maite zaitut euskal herria). Urko, 1976 ω Usurbilgo Eliza
Euskadi’ko musika. Agustin Gonzalez Azilu, 1977 ω Arrano Beltza
Nire herria bezala. Iokin eta Iosu, 1977 ω Gure uso xuria
Jon bergaretxe. Bergaretxe, Jon, 1978 ω Amaren sabela / Apala haiz / Barka ama / Beste bat / K.K.ren edestia / Itxuraldatze
Lauburu. Lauburu, 1978 ω Ama il zaigu
Euskara eta txakolina. Oskarbi, 1979 ω Herriagatik
Jo ezan. Imanol / Klabelin Komik, 1980 ω Mutiko atzeratua
Nuklearrik ez, eskerrik asko, 1980 ω Han urrutian
Lau–bost. Laboa, Mikel, 1984 ω Nahiz eta heriotza / Besterik ezagutu ez eta / Martxa baten lehen notak
Egunen batean. Mendibil, Gontzal, 1988 ω Ez zara aske
Diamonds and rust in the bullring. Baez, Joan, 1989 ω Txoria txori
Gaur ere goizegi. Bergaretxe, Jon, 1990 ω Hotzari iheska
Txerokee, mikel laboaren kantak. 1990 ω Gogo eta gorputzaren zilbor-hesteak (Bap) / Zaude lasai (M-ak) / Ama hil zaigu (Bukaera) / Txoria txori (Angel G. Katarain) / Baztan (Delirium Tremens)
Olerkarien oihartzun. Martikorena, Erramun, 1993 ω Hegoak
Borreroak baditu milaka aurpegi. Negu Gorriak, 1993 ω Arrano Beltza
Euskal herriko musika, 1995 ω Txori txori
Oilarrak. Oilarrak, 1995 ω Hegoak
Zurartean. Artola, Txomin, 1995 ω Iragana eta Geroan
Gerra zikina. Etsaiak, 1995 ω Txoria txori
Errobi-kanta. Errobi-Kanta, 1997 ω Txoria txori
larogeitamazazpi. Valverde, Antton, 1997 ω Sir Charles
Ur gardenak. Akauzazte, 1998 ω Antzina, basabereek
Baionan kantuz, 1999 ω Txoria txori / Hegoak
Euskal herria gogoan. Coro Donosti Ereski, 1999 ω Nerea izango zen
Ezpela, 1999 ω Hegoak
Sorterrira. Trepi eta Arawak, 1999 ω Galipotakumeak
Ura. Oskorri, 2000 ω Iturri zaharretik
Sen. Sen, 2000 ω Zer nahi eta hura eman / Erdibiderik ez / Ezertarako astirik gabe / Begi bat